Definicja siedliska

Siedlisko to wg definicji WHO „miejsce, gdzie ludzie żyją, pracują i korzystają z różnych świadczeń”.

R. Grossman i K. Scala podkreślają, że podejście siedliskowe (ang. settings approach) jest w promocji zdrowia kwestią kluczową. Traktują oni siedlisko jako system społeczny (całość), który zmienia się, aby promować zdrowie (a nie miejsce, w którym podejmowane są działania związane z promocją zdrowia).

źródło: http://www.quint-essenz.ch

Cechy siedliska i podejścia siedliskowego

• siedliska są organizacjami mającymi specyficzną strukturę, zasoby, funkcje i różnorodny zasięg,

• w siedliskach jest wielu partnerów, charakteryzujących się specyficznym językiem, kulturą,

• siedliska posiadają specyficzne agendy, których działania mogą być związane ze zdrowiem lub ukierunkowane na zdrowie,

• w podejściu siedliskowym, zamiast podejścia paternalistycznego, stosuje się podejście uczestniczące.

Podejście siedliskowe umożliwia ludziom identyfikację z własnym środowiskiem i uczestnictwo we wspólnym rozwiązywaniu problemów. Zwiększa to motywację ludzi, zachęca ich do kreatywności.

„Zdrowe miasta” jako przykład siedliskowego podejścia do zdrowia

ZDROWE MIASTA – projekt został opracowany i wprowadzony przez WHO w celu dostarczenia możliwości oceny zastosowania zasady „Zdrowia dla Wszystkich” oraz strategii określonej w Karcie Ottawskiej – na poziomie lokalnym.

Miasto powinno starać się zapewnić społeczeństwu następujące zmiany jakościowe:

• czyste, bezpieczne i wysokiej jakości środowisko, z poprawą warunków mieszkaniowych,

• możliwości osiągnięcia takiego ekosystemu i utrzymania go jak najdłużej,

• uzyskanie warunków do wzajemnego wspierania się i spokojnego życia,

• znaczny udział i wpływ na decyzje dotyczące życia społecznego, zdrowia i samopoczucia,

• zaspokojenie podstawowych potrzeb,

• umożliwienie korzystania z różnorodnych świadczeń i zasobów,

• zapewnienie urozmaiconych i nowoczesnych warunków ekonomicznych miasta,

• zapewnienie ciągłości kulturowej oraz dziedzictwa biologicznego mieszkańcom,

• wypracowanie metod działania wzmacniających wyżej wymienione,

• zapewnienie optymalnego poziomu warunków utrzymania zdrowia publicznego i dostępności świadczeń zdrowotnych,

• uzyskanie wysokiego poziomu stanu zdrowotnego społeczeństwa.

Koncepcja Zdrowego Miasta oznacza proces, a nie tylko wynik.

Cechy Zdrowego Miasta:

1. Zaangażowanie się w sprawy zdrowia.

2. Podejmowanie decyzji politycznych.

3. Działania międzysektorowe.

4. Uczestnictwo społeczności lokalnej.

5. Innowacje.

6. Zdrowotna polityka społeczna.

Proces rozwoju Zdrowego Miasta można podzielić na 3 fazy: początkową lub przygotowawczą, organizacyjną i wdrożeniową. Są one realizowane na szczeblu społeczności lokalnej.

Społeczność lokalna w aspekcie działań w zakresie promocji zdrowia, to ludność zamieszkała na określonym terytorium wyróżnionym granicami podziału administracyjnego wraz z cechami charakteryzującymi ludność i terytorium pod względem zdrowotnym, do których należą:

• sytuacja demograficzna i społeczno-ekonomiczna,

• sytuacja sanitarno-higieniczna, zagrożenia komunikacyjne i ekologiczne,

• kulturowe normy i wzory zachowań, obyczaje, zwyczaje środowiskowe, systemy wartości i miejsce zdrowia, charakterystyka więzi lokalnych,

• potencjał i zasoby lokalne: ludzkie i rzeczowe.

Etapy działania w procesie budowy Zdrowego Miasta

1. Orientacja w zasobach – polega na określeniu liderów i ich akceptacji, gotowości do podjęcia programu z zakresu promocji zdrowia.

2. Orientacja w potrzebach – to rozpoznanie cech społeczności lokalnych, które wyznaczają i konkretyzują główne zadania.

3. Orientacja w zagrożeniach środowiskowych – identyfikacja głównych zagrożeń środowiska sanitarno-higienicznego i sytuacji ekologicznej.

4. Orientacja w zagrożeniach indywidualnych i rodzinnych – obejmuje identyfikację zagrożeń zdrowia wynikających ze stylu życia, wzorów i obyczajów dominujących w społeczności lokalnej.

5. Planowanie zmian – wybór szczegółowych celów, uwzględniających 2 zakresy działań: eliminację i ograniczenie czynników szkodliwych dla zdrowia, popieranie działań sprzyjających zdrowiu oraz sposobów ich realizacji.

6. Realizacja wybranych zadań.

7. Ocena, ewaluacja.

Szkoła promująca zdrowie

Nadrzędnym celem SzPZ jest zdrowy styl życia całej społeczności szkolnej. Aby to osiągnąć szkoła:

• tworzy wspierające, bezpieczne i sprzyjające zdrowiu środowisko fizyczne i społeczne,

• stwarza wszystkim osobom, które w niej żyją i pracują, możliwość kontrolowania i poprawiania swego zdrowia fizycznego i emocjonalnego,

• dokonuje zmian w zarządzaniu, relacjach międzyludzkich, metodach nauczania i uczenia się.

Szkoła promująca zdrowie jest to siedlisko, w którym członkowie społeczności szkolnej – pracownicy i uczniowie:

• podejmują wspólne starania, aby poprawić swoje samopoczucie i zdrowie,

• uczą się, jak zdrowiej żyć i jak tworzyć zdrowe środowisko,

• zachęcają ludzi w innych siedliskach w swoim otoczeniu, zwłaszcza rodziców, do podejmowania podobnych starań.

Etapy tworzenia szkoły promującej zdrowie obejmują: przygotowanie, diagnozę stanu wyjściowego, budowanie planu działań, realizację, ewaluację wyników działań.

Szpital promujący zdrowie

Założeniem jest następujące: szpital, poza jego pierwszoplanowym obowiązkiem udzielania świadczeń leczniczych na możliwie najwyższym poziomie, będzie promował zdrowie w swoim środowisku, tj. w samym szpitalu i na obszarze objętym jego świadczeniami profilaktyczno-terapeutycznymi.

Szpital promujący zdrowie powinien:

• zapewniać na całym terenie możliwość rozwoju działań prozdrowotnych w zakresie planowania, aktywności i struktur organizacyjnych,

• rozwijać powszechne identyfikowanie się całego szpitala jako realizatora celów,

• rozwijać świadomość wpływu środowiska szpitalnego na zdrowie pacjentów, personelu, społeczeństwa,

• zachęcać do udziału i aktywnej roli pacjentów w omawianym procesie, zgodnie z ich określonym potencjałem zdrowotnym,

• tworzyć zdrowe warunki pracy dla personelu szpitalnego,

• promować i utrzymywać współpracę na rzecz promocji zdrowia,

• zwiększyć dostarczanie informacji pacjentom w dziedzinie zachowania zdrowia,

• rozszerzyć bazę danych epidemiologicznych szpitala oraz udostępnić te informacje lokalnym twórcom polityki społecznej i innym instytucjom społeczności.

Promocja zdrowia w miejscu pracy

Obejmuje ona działania podejmowane wobec pracowników zakładu pracy, których ostatecznym celem jest umocnienie i rozwój ich zdrowia, a które są realizowane głównie w sferze prozdrowotnych przekształceń ich stylu życia (zachowań zdrowotnych) oraz w sferze tych elementów najszerzej rozumianego środowiska w zakładzie, które istotnie warunkują możliwości dokonania tego rodzaju zmian.

Na styl życia pracowników, którego elementy mogą stać się przedmiotem zdrowotnej interwencji promocyjnej, składają się zachowania 2 rodzajów: związane z wykonywaną pracą, wynikające z zasad BHP oraz zachowania życia codziennego poza pracą, czyli klasyczny zestaw zachowań zdrowotnych, jak sposób odżywiania się, palenie tytoniu, uprawianie ćwiczeń fizycznych, picie alkoholu, itd.

Podejmowane w ramach programów promocji zdrowia w miejscu pracy interwencje dotyczą 2 sytuacji:

1. Są niezbędne, gdy będące przedmiotem celowej zmiany negatywne zachowania pracowników mają korzenie w szeroko rozumianym otoczeniu zakładowym, np. kiedy zachowania ryzykowne wynikają z określonych rozwiązań organizacji pracy, stylu zarządzania.

2. Gdy są one warunkiem koniecznym lub ułatwiającym realizowanie zaleconych pozytywnych zdrowotnie zachowań pracowników. Są to: zakaz palenia w określonych miejscach, stworzenie pracownikom technicznych i lokalowych możliwości dla uprawiania aktywności fizycznej, odpowiednie zaopatrzenie bufetu zakładowego lub ustawienie menu w stołówce, by ułatwić pracownikom realizację zdrowego odżywiania się.

Działania promocyjne w zakładzie pracy:

• formowanie zachowań pracowniczych bezpośrednio w sferze pracy, upowszechnianie zasad bezpiecznej pracy, respektowanie procedur technologicznych, stosowania dostępnych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej właściwych dla rodzaju wykonywanej pracy,

• inspirowanie modyfikacji pracy w kierunku ulepszania warunków prozdrowotnych, poczynając od środowiska materialnego i postępując w kierunku psychospołecznego,

• kształtowanie ogólnego prozdrowotnego stylu życia, obejmujące interwencje w sferze antynikotynizmu, antyalkoholizmu, sposobu odżywiania się, aktywności ruchowej.

Programy promocyjne w miejscu pracy obejmują zakres:

• zdrowego żywienia,

• działalności antytytoniowej,

• przeciwdziałania problemom związanym z alkoholem,

• aktywności fizycznej,

• walki ze stresem,

• umiejętności kontaktów interpersonalnych w miejscu pracy,

• edukacji z zakresu prewencji onkologicznej,

• ergonomii,

• rehabilitacji (korekta schorzeń układu ruchu związanych z pracą),

• kształtowania generalnej prozdrowotnej świadomości załogi.