Definicja siedliska
Siedlisko to wg definicji WHO „miejsce, gdzie ludzie żyją, pracują i korzystają z różnych świadczeń”.
R. Grossman i K. Scala podkreślają, że podejście siedliskowe (ang. settings approach) jest w promocji zdrowia kwestią kluczową. Traktują oni siedlisko jako system społeczny (całość), który zmienia się, aby promować zdrowie (a nie miejsce, w którym podejmowane są działania związane z promocją zdrowia).
źródło: http://www.quint-essenz.ch
Cechy siedliska i podejścia siedliskowego
-
siedliska są organizacjami mającymi specyficzną strukturę, zasoby, funkcje i różnorodny zasięg,
-
w siedliskach jest wielu partnerów, charakteryzujących się specyficznym językiem, kulturą,
-
siedliska posiadają specyficzne agendy, których działania mogą być związane ze zdrowiem lub ukierunkowane na zdrowie,
-
w podejściu siedliskowym, zamiast podejścia paternalistycznego, stosuje się podejście uczestniczące.
Podejście siedliskowe umożliwia ludziom identyfikację z własnym środowiskiem i uczestnictwo we wspólnym rozwiązywaniu problemów. Zwiększa to motywację ludzi, zachęca ich do kreatywności.
„Zdrowe miasta” jako przykład siedliskowego podejścia do zdrowia
ZDROWE MIASTA – projekt został opracowany i wprowadzony przez WHO w celu dostarczenia możliwości oceny zastosowania zasady „Zdrowia dla Wszystkich” oraz strategii określonej w Karcie Ottawskiej – na poziomie lokalnym.
Miasto powinno starać się zapewnić społeczeństwu następujące zmiany jakościowe:
-
czyste, bezpieczne i wysokiej jakości środowisko, z poprawą warunków mieszkaniowych,
-
możliwości osiągnięcia takiego ekosystemu i utrzymania go jak najdłużej,
-
uzyskanie warunków do wzajemnego wspierania się i spokojnego życia,
-
znaczny udział i wpływ na decyzje dotyczące życia społecznego, zdrowia i samopoczucia,
-
zaspokojenie podstawowych potrzeb,
-
umożliwienie korzystania z różnorodnych świadczeń i zasobów,
-
zapewnienie urozmaiconych i nowoczesnych warunków ekonomicznych miasta,
-
zapewnienie ciągłości kulturowej oraz dziedzictwa biologicznego mieszkańcom,
-
wypracowanie metod działania wzmacniających wyżej wymienione,
-
zapewnienie optymalnego poziomu warunków utrzymania zdrowia publicznego i dostępności świadczeń zdrowotnych,
-
uzyskanie wysokiego poziomu stanu zdrowotnego społeczeństwa.
Koncepcja Zdrowego Miasta oznacza proces, a nie tylko wynik.
Cechy Zdrowego Miasta:
-
Zaangażowanie się w sprawy zdrowia.
-
Podejmowanie decyzji politycznych.
-
Działania międzysektorowe.
-
Uczestnictwo społeczności lokalnej.
-
Innowacje.
-
Zdrowotna polityka społeczna.
Proces rozwoju Zdrowego Miasta można podzielić na 3 fazy: początkową lub przygotowawczą, organizacyjną i wdrożeniową. Są one realizowane na szczeblu społeczności lokalnej.
Społeczność lokalna w aspekcie działań w zakresie promocji zdrowia, to ludność zamieszkała na określonym terytorium wyróżnionym granicami podziału administracyjnego wraz z cechami charakteryzującymi ludność i terytorium pod względem zdrowotnym, do których należą:
-
sytuacja demograficzna i społeczno-ekonomiczna,
-
sytuacja sanitarno-higieniczna, zagrożenia komunikacyjne i ekologiczne,
-
kulturowe normy i wzory zachowań, obyczaje, zwyczaje środowiskowe, systemy wartości i miejsce zdrowia, charakterystyka więzi lokalnych,
-
potencjał i zasoby lokalne: ludzkie i rzeczowe.
Etapy działania w procesie budowy Zdrowego Miasta
-
Orientacja w zasobach – polega na określeniu liderów i ich akceptacji, gotowości do podjęcia programu z zakresu promocji zdrowia.
-
Orientacja w potrzebach – to rozpoznanie cech społeczności lokalnych, które wyznaczają i konkretyzują główne zadania.
-
Orientacja w zagrożeniach środowiskowych – identyfikacja głównych zagrożeń środowiska sanitarno-higienicznego i sytuacji ekologicznej.
-
Orientacja w zagrożeniach indywidualnych i rodzinnych – obejmuje identyfikację zagrożeń zdrowia wynikających ze stylu życia, wzorów i obyczajów dominujących w społeczności lokalnej.
-
Planowanie zmian – wybór szczegółowych celów, uwzględniających 2 zakresy działań: eliminację i ograniczenie czynników szkodliwych dla zdrowia, popieranie działań sprzyjających zdrowiu oraz sposobów ich realizacji.
-
Realizacja wybranych zadań.
-
Ocena, ewaluacja.
Szkoła promująca zdrowie
Nadrzędnym celem SzPZ jest zdrowy styl życia całej społeczności szkolnej. Aby to osiągnąć szkoła:
-
tworzy wspierające, bezpieczne i sprzyjające zdrowiu środowisko fizyczne i społeczne,
-
stwarza wszystkim osobom, które w niej żyją i pracują, możliwość kontrolowania i poprawiania swego zdrowia fizycznego i emocjonalnego,
-
dokonuje zmian w zarządzaniu, relacjach międzyludzkich, metodach nauczania i uczenia się.
Szkoła promująca zdrowie jest to siedlisko, w którym członkowie społeczności szkolnej – pracownicy i uczniowie:
-
podejmują wspólne starania, aby poprawić swoje samopoczucie i zdrowie,
-
uczą się, jak zdrowiej żyć i jak tworzyć zdrowe środowisko,
-
zachęcają ludzi w innych siedliskach w swoim otoczeniu, zwłaszcza rodziców, do podejmowania podobnych starań.
Etapy tworzenia szkoły promującej zdrowie obejmują: przygotowanie, diagnozę stanu wyjściowego, budowanie planu działań, realizację, ewaluację wyników działań.
Szpital promujący zdrowie
Założeniem jest następujące: szpital, poza jego pierwszoplanowym obowiązkiem udzielania świadczeń leczniczych na możliwie najwyższym poziomie, będzie promował zdrowie w swoim środowisku, tj. w samym szpitalu i na obszarze objętym jego świadczeniami profilaktyczno-terapeutycznymi.
Szpital promujący zdrowie powinien:
-
zapewniać na całym terenie możliwość rozwoju działań prozdrowotnych w zakresie planowania, aktywności i struktur organizacyjnych,
-
rozwijać powszechne identyfikowanie się całego szpitala jako realizatora celów,
-
rozwijać świadomość wpływu środowiska szpitalnego na zdrowie pacjentów, personelu, społeczeństwa,
-
zachęcać do udziału i aktywnej roli pacjentów w omawianym procesie, zgodnie z ich określonym potencjałem zdrowotnym,
-
tworzyć zdrowe warunki pracy dla personelu szpitalnego,
-
promować i utrzymywać współpracę na rzecz promocji zdrowia,
-
zwiększyć dostarczanie informacji pacjentom w dziedzinie zachowania zdrowia,
-
rozszerzyć bazę danych epidemiologicznych szpitala oraz udostępnić te informacje lokalnym twórcom polityki społecznej i innym instytucjom społeczności.
Promocja zdrowia w miejscu pracy
Obejmuje ona działania podejmowane wobec pracowników zakładu pracy, których ostatecznym celem jest umocnienie i rozwój ich zdrowia, a które są realizowane głównie w sferze prozdrowotnych przekształceń ich stylu życia (zachowań zdrowotnych) oraz w sferze tych elementów najszerzej rozumianego środowiska w zakładzie, które istotnie warunkują możliwości dokonania tego rodzaju zmian.
Na styl życia pracowników, którego elementy mogą stać się przedmiotem zdrowotnej interwencji promocyjnej, składają się zachowania 2 rodzajów: związane z wykonywaną pracą, wynikające z zasad BHP oraz zachowania życia codziennego poza pracą, czyli klasyczny zestaw zachowań zdrowotnych, jak sposób odżywiania się, palenie tytoniu, uprawianie ćwiczeń fizycznych, picie alkoholu, itd.
Podejmowane w ramach programów promocji zdrowia w miejscu pracy interwencje dotyczą 2 sytuacji:
1. Są niezbędne, gdy będące przedmiotem celowej zmiany negatywne zachowania pracowników mają korzenie w szeroko rozumianym otoczeniu zakładowym, np. kiedy zachowania ryzykowne wynikają z określonych rozwiązań organizacji pracy, stylu zarządzania.
2. Gdy są one warunkiem koniecznym lub ułatwiającym realizowanie zaleconych pozytywnych zdrowotnie zachowań pracowników. Są to: zakaz palenia w określonych miejscach, stworzenie pracownikom technicznych i lokalowych możliwości dla uprawiania aktywności fizycznej, odpowiednie zaopatrzenie bufetu zakładowego lub ustawienie menu w stołówce, by ułatwić pracownikom realizację zdrowego odżywiania się.
Działania promocyjne w zakładzie pracy:
-
formowanie zachowań pracowniczych bezpośrednio w sferze pracy, upowszechnianie zasad bezpiecznej pracy, respektowanie procedur technologicznych, stosowania dostępnych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej właściwych dla rodzaju wykonywanej pracy,
-
inspirowanie modyfikacji pracy w kierunku ulepszania warunków prozdrowotnych, poczynając od środowiska materialnego i postępując w kierunku psychospołecznego,
-
kształtowanie ogólnego prozdrowotnego stylu życia, obejmujące interwencje w sferze antynikotynizmu, antyalkoholizmu, sposobu odżywiania się, aktywności ruchowej.
Programy promocyjne w miejscu pracy obejmują zakres:
-
zdrowego żywienia,
-
działalności antytytoniowej,
-
przeciwdziałania problemom związanym z alkoholem,
-
aktywności fizycznej,
-
walki ze stresem,
-
umiejętności kontaktów interpersonalnych w miejscu pracy,
-
edukacji z zakresu prewencji onkologicznej,
-
ergonomii,
-
rehabilitacji (korekta schorzeń układu ruchu związanych z pracą),
-
kształtowania generalnej prozdrowotnej świadomości załogi.
B. dobry artykuł!